Czarnogóra to niewielkie państwo położone nad Adriatykiem, sąsiadujące z Chorwacją, Bośnią i Hercegowiną, Serbią, Kosowem i Albanią. Jeszcze kilkanaście lat temu była częścią Jugosławii, ale w roku 2006 ogłosiła niepodległość, a stolicą kraju stała się Podgorica. To kraj, który jeszcze całkiem niedawno traktowany był jak zapomniany zakątek nad Adriatykiem, o którym niewiele wiedziano, nikt tu nie przyjeżdżał.
Obecnie Czarnogóra zachwyca przepięknymi widokami, bliskością dzikiej natury, różnorodnością, malowniczymi plażami i turkusowym morzem. Czarnogóra to również wspaniali i bardzo gościnni mieszkańcy, z roku na rok coraz większa baza turystyczna oraz fantastyczna bałkańska kuchnia z dodatkiem kuchni włoskiej, greckiej i tureckiej.
Czarnogóra to kraj z bardzo ciekawą, ale i burzliwą historią. Przez jej tereny przetoczyło się wiele wojen, bitew i co za tym idzie – wielu władców i właścicieli. Nie bez powodu również sytuacja geopolityczna tego regionu, od połowy XIX wieku, nazywana była „bałkańskim kotłem”. Wpływ na tą sytuację miały sprzeczne interesy polityczne państw Półwyspu Bałkańskiego oraz mocarstw, które szczególnie intensywnie ingerowały w sprawy poszczególnych regionów. Na burzliwą sytuację w tym regionie miały również wpływ duże przemieszania na tle etniczno-religijnym oraz wzajemne roszczenia terytorialne.
Krótka historia kraju
Przez kilka stuleci była częścią Imperium Rzymskiego, a następnie weszła w skład wielkiego terytorium zarządzanego przez Bizancjum z siedzibą w Konstantynopolu (dzisiejszy Stambuł). W VI wieku osiedlili się tu Słowianie, a w XII wieku władzę w regionie przejęli Serbowie. Pod koniec XV wieku, Czarnogóra została podbita przez Turków Osmańskich, którzy opuścili ją dopiero 300 lat później. W tym czasie pod względem zależności finansowych, kraj zbliżył się do Rosji, a decyzje polityczne były zależne od Austrii. W roku 1851 rozpoczęła się walka o zjednoczenie i niepodległość kraju.
Po kolejnych atakach i roszczeniach terytorialnych Turcji, w roku 1878 do Księstwa Czarnogóry przyłączono część ziem Wielkiej Bułgarii. Podczas I wojny światowej Czarnogóra była okupowana przez wojska Austro-Węgier i Niemiec, a w 1918 roku weszła w skład Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców.
W roku 1929 Czarnogóra weszła w skład Królestwa Jugosławii, ale podczas II wojny światowej znowu była okupowana – najpierw przez Włochów, a potem przez Niemców. W wyniku głosowania w roku 1949 Czarnogóra weszła w skład Federacyjnej Republiki Jugosławii.
Po upadku Jugosławii Socjalistycznej (1992) i Jugosławii Federalnej (2003) oraz po zerwaniu federacji z Serbią (2006) – Czarnogóra ogłosiła niepodległość. W tym samym roku (2006) została przyjęta do Organizacji Narodów Zjednoczonych (jako 192 członek), a rok później do Rady Europy (jak do tej pory, ostatni 47 członek).
Od roku 2010 Czarnogóra posiada status kandydata do Unii Europejskiej, a od roku 2017 jest członkiem NATO.
Ta burzliwa historia kraju sprawiła, że dzisiaj w Czarnogórze można odnaleźć wpływy wielu narodów. Zaczynając od architektury, poprzez sztukę, kulturę, edukację, a kończąc na kuchni – dzisiejsza Czarnogóra to prawdziwa perła tego regionu.
Czarnogóra – kiedy przyjechać
Państwo to leży w trzech strefach klimatycznych. Klimat umiarkowany w odmianie kontynentalnej występuje na północy i w centralnej części kraj. Od reszty kraju region ten oddzielony jest przez wysokie góry. Na tym obszarze występują 4 pory roku, z upalnym latem (powyżej 40 stopni) i mroźną zimą (poniżej zera). W wysokich partiach gór występuje klimat górski. W zimie tereny te często są niedostępne ze względu na duże opady śniegu zasypującego drogi oraz siarczyste mrozy, powodujące braki w dostawach prądu i wody.
Tereny nad Adriatykiem to klimat podzwrotnikowy, a dokładniej to strefa śródziemnomorska. Występują tu dwie pory roku: gorące lato i bardzo łagodna zima. Średnia temperatura latem przekracza 30℃, a w maju i czerwcu 25℃. Najzimniejszym miesiącem jest styczeń, kiedy termometry wskazują 12℃, ale dla wielu osób to nadal idealny miesiąc na wypoczynek w otoczeniu przyrody i bez tłumu turystów.
Czarnogóra posiada 150 km wybrzeża nad Adriatykiem, które przez cały rok przyciąga tłumy. Turyści odwiedzający Czarnogórę to często mieszkańcy Bałkanów, Europy Środkowej, Grecji i Turcji, ale największa ich grupa pochodzi z sąsiedniej Chorwacji.
Czarnogóra – co warto wiedzieć przed wyjazdem
Waluta
Po rozpadzie Jugosławii, doszło do przygniatającej hiperinflacji. Czarnogóra posługiwała się wówczas dinarem, ale rząd postanowił wprowadzić jednocześnie drugą walutę, którą była marka niemiecka. Zabieg ten, miał pomóc w odbudowaniu gospodarki kraju i wesprzeć transakcje handlowe z zagranicznymi parterami strategicznymi. Kiedy w roku 2002 Niemcy weszli do strefy Euro, Czarnogóra postanowiła również przyjąć Euro za swoją walutę. I tak, w marcu 2002, Euro stało się jedyną obowiązująca walutą tego kraju i oficjalnym środkiem płatniczym w Czarnogórze.
Czarnogóra informacje praktyczne
Podróżowanie samochodem
Wielu turystów przyjeżdża do Czarnogóry własnym samochodem lub wypożycza auto na miejscu. Należy w tym miejscu podkreślić, że ogólne zasadny dotyczące ruchu drogowego są tu takie same jak w innych krajach europejskich. Warto dodać, że tutaj (podobnie np. jak we Włoszech), temperament oraz „ułańska fantazja” lokalnych mieszkańców może wywołać ciarki na plecach i zawrót głowy. Należy więc poruszać się po lokalnych drogach z ograniczonym zaufaniem i dużą ostrożnością. Uwaga ta jednak nie dotyczy kierowców zawodowych Czarnogóry, prowadzących autobusy i taksówki. Wyróżniają się oni dużymi umiejętnościami jazdy w ciężkich, górskich warunkach, uprzejmością, skoncentrowaniem na drodze i wysokim bezpieczeństwem, więc turyści mogą czuć się z nimi bezpiecznie.
Przyjeżdżając do Czarnogóry własnym autem, kierowcy muszą mieć przy sobie prawo jazdy, polskie OC oraz dowód rejestracyjny. Zielona karta już nie jest wymagana. W sierpniu 2021 Komisja Europejska zatwierdziła uczestnictwo Czarnogóry w Porozumieniu Wielostronnym, które zniosło obowiązek jej posiadania.
Drogi w Czarnogórze
Drogi nad wybrzeżem Adriatyckim są w dobrym stanie. Z reguły są to drogi wyasfaltowane, z jednym pasem ruchu w każdą stronę, oświetlone. Autostrada Adriatycka biegnąca wzdłuż wschodniego wybrzeża Morza Adriatyckiego, stanowi fragment trzech tras europejskich: E65, E80 oraz E851. Trasa ta przebiega przez cztery państwa: Słowenię, Chorwację, Bośnie i Hercegowinę oraz przez całą Czarnogórę.
Jednak im bardziej oddalamy się od wybrzeża, drogi mają coraz więcej niespodzianek. Często zdarzają się tu ubytki asfaltu, żwir na drodze, strome podjazdy i wąskie przesmyki, na których jeden z kierowców musi ustąpić miejsca i wycofać auto, bo dwa naraz się nie zmieszczą.
Zdarzają się nieoświetlone tunele wydrążone w skałach, czy kamienie spadające na drogę. W wysokich górach, łatwo „urwać zawieszenie”, obrysować bok o wystające skały czy wjechać na kamień i przedziurawić oponę.
Lokalne wypożyczalnie bardzo dokładnie sprawdzają auta przy ich zwrocie, często skupiając się na sprawdzaniu podwozia i zarysowań karoserii.
Na terenie całego kraju drogi nie są płatne, z wyjątkiem dwóch wyjątków:
Tunel Sozin
Tunel położony jest na północ od kurortu Sutomore. To najdłuższy tunel w kraju, ma ponad 4100 m. Opłata za samochód osobowy wynosi 2,5 Euro, a motor 1,5 Euro. Punkty poboru opłat znajdują się przy wyjeździe z Podgoricy. Płaci się gotówką w budce u kasjera. Uwaga, w tunelu często w zatoczkach staje policja z radarem i wręcza mandaty za zbyt wysoką prędkość. Dopuszczalna prędkość wynosi między 60-80 km, w zależności od warunków pogodowych. Więcej o tunelu można znaleźć na stronie auto-travel.me
Prom Kamenari – Lepetane
Prom Kamenari – Lepetane jest fragmentem Autostrady Adriatyckiej, na odcinku E65 w Zatoce Kotorskiej. Przeprawa promem tego odcinka podróży, znacznie skraca czas potrzebny na objechanie Zatoki Kotorskiej tradycyjną drogą. Promy kursują przez całą dobę, odpływają co 15 min., a przeprawa samochodem kosztuje 4,5 Euro (ok. 21 zł). Bilety na przeprawę kupuje się na miejscu, można płacić kartą lub gotówką.
Więcej szczegółowych informacji można znaleźć na stronie Montenegro Ferry.
W tym miejscu warto dodać, że drogi w Czarnogórze są przede wszystkim bardzo malownicze, a widoki zapierają dech w piersiach. Podróżując samochodem warto skupić się na walorach przyrodniczych podróży, nie spieszyć się, zrelaksować, żeby żaden z pięknych widoków nie umknął waszej uwadze.
Najbardziej spektakularne widoki i niezapomniane wrażenia dostarcza podróż krętą i stromą drogą P1 z Cetyni do Kotoru, uznawaną za najpiękniejszą trasę w Czarnogórze, i jedną z najpiękniejszych w Europie.
Wynajem samochodu
Wypożyczalnie samochodów znajdują się niemal w każdej większej miejscowości turystycznej. Są tu zarówno wypożyczalnie międzynarodowe jak i małe lokalne wypożyczalnie. W lato konieczny jest samochód z klimatyzacją, bo zaparkowany na słońcu przez kilka godzin, staje się zbyt gorący, żeby dało się w nim oddychać.
Poniżej kilka linków do wypożyczalni, Żadnej z nich osobiście nie sprawdziłam, ale warto poczytać na grupach opinie innych użytkowników.
- sixt.pl to międzynarodowa sieć wypożyczalni. W Czarnogórze mają swoje biura w Budvie, Herceg Vovi, Kotor, Podgoricy i w Tivat.
- terraecar.com, wypożyczalnia działająca na terenie całej Czarnogóry.
- Adria Way Rent a Car – lokalna agencja, z siedzibą w Budvie.
Komunikacja miejska – autobusy
Autobusy to najpopularniejszy środek transportu w Czarnogórze. Po kraju jeżdżą zarówno dalekobieżne autobusy należące do międzynawowych przewoźników, jak i linie lokalne, czarnogórskie. Autobusy przewoźników międzynawowych jeżdżą między Czarnogórą i państwami sąsiadującymi (Chorwacją, Albanią, Serbią oraz Bośnią i Hercegowiną) i zazwyczaj linie te obsługiwane są przez duże międzynarodowe korporacje transportowe. Na te autobusy bilety można kupić on-line, chociaż w szczycie sezonu trudno znaleźć wolne miejsca.
Autobusy regionalne, są bardzo wygodne a siatka połączeń obejmuje wszystkie większe i mniejsze miejscowości na ternie całego kraju. W większych miasteczkach znajdują się dworce autobusowe, na których często znajdują się poczekalnie, toalety i małe punkty gastronomiczne. Na dworcu w Budvie jest mi.in. kawiarnia, plac zabaw dla dzieci oraz mini-zoo, m.in. z żółwiami, pawiami, łabędziami i królikami.
W miastach znajdują się również znaki informacyjne prowadzące do dworców, więc dość łatwo je znaleźć.
Uwaga, na dworcach nie odbywa się przedsprzedaż biletów czy rezerwacja miejsc. Bilety na konkretną podróż można kupić na ok. 20 min. przed rozkładowym odjazdem autobusu. Na krótkich trasach kursują minibusy, na dłuższych – duże, wygodne autokary.
Na stronie busticket4.me, znajdziecie adresy poszczególnych dworców autobusowych rozsianych po Czarnogórze oraz rozkłady jazdy autobusów regionalnych.
Przykładowe ceny biletów:
- Budva – Kotor, bilet w jedną stronę kosztuje 4 Euro, czas podróży ok. 35 min.
- Budva – Petrovac, bilet w jedną stronę 3,5 Euro, czas podróży ok. 40 min.
Po Czarnogórze jeżdżą również autobusy lokalne, obsługujące krótkie trasy.
Blue Line
Linia Blue Line wozi pasażerów na trasie Boko – Zatoka Kotorska. Po drodze autobus zatrzymuje się w takich miastach jak: Kotor, Dobrota, Lutu, Orahovac i w większości miasteczek mijanych po drodze. Podróż na całej trasie trwa 1 godzinę, a bilet kosztuje 2,5 Euro. W tygodniu autobusy kursują między 6:15 a 0:15 i odjeżdżają co godzinę. W weekendy i święta autobusy jeżdżą co 2 godziny. O godzinach parzystych autobus wyjeżdża z Kotor, a o nieparzystych z przeciwnego kierunku.
Mediteran Express
Linia Mediteran Express kursuje po Riwierze Budwańskiej, a autobusy odjeżdżające z Budvy docierają do wysypy Sveti Stefan lub jadą dalej, do Petrovac.
Podróż do Sveti Stefan zajmuje 40 min, a bilet kosztuje 1,5 Euro. Autobusy poranne (między 6:00 a 8:00), odjeżdżają z Budvy co pół godziny. Między 8.00 a 22.00, odjeżdżają co 10 minut. Od 22.00 do 00.00 co 15 minut, a po północy znowu co pół godziny. Ostatni autobus z Budvy odjeżdża o 1:30 w nocy a z Sveti Stefan o 2.00.
Autobus do Petrovac część trasy pokonuje tą samą drogą jak autobus do Sveti Stefan, ale przystanek Sveti Stefan jest tylko przy drodze głównej a nie w miasteczku. Cała droga do Petrovac zajmuje 1 godzinę, a bilet kosztuje 3 Euro. Autobusy z Budvy odjeżdżają co godzinę, między 8:10 a 23:10, a z Petrovac jeżdżą między 9.10 a 0:10.
Autobusy tych linii nie odjeżdżają z dworców autobusowych, ale z przystanków umieszczonych w centrum miasta. Bilety na podróż kupuje się od kasjerów sprzedających bilety „z ręki” bezpośrednio na przystanku lub bezpośrednio u kierowcy. Rozkłady jazdy zazwyczaj wydrukowane są na przystankach autobusowych.
Komunikacja miejska – pociągi
Na terenie Czarnogóry są dwie główne trasy kolejowe: z Bar do Bijelo Polje (ta linia dalej prowadzi do Belgradu), oraz z Podgoricy do Nikšić.
Pociągi na trasie z Bar do Podgoricy odjeżdżają niemal co godzinę, a bilet na całą trasę kosztuje 2,4 Euro. Pociąg przejeżdża między innymi wzdłuż jeziora Skadar, więc wiele osób podróżuje tą trasą ze względu na przepiękne widoki i wspaniałe walory przyrodnicze.
Pociągi z Podgoricy do Nikšić, kursują tylko 5 razy na dobę. Podróż trwa 1 godzinę a bilet kosztuje 2,8 Euro.
Bilety na przejazd pociągiem kupuje się na stacjach kolejowych lub w razie potrzeby bezpośrednio u konduktora. Na stronie Railway Transport of Montenegro, można znaleźć aktualny rozkład jazdy, czas podróży i ceny.
Taksówki
Taksówki w Czarnogórze nie są drogie. Z reguły opłata startowa zaczyna się od 1Euro, a każdy kilometr to równowartość ok. 0,4/0,5 Euro. Na dalekich trasach międzymiastowych, przejazd w jedną stronę będzie liczony podwójnie, ok. 1 Euro za kilometr. Np. taksówka z Budvy do Kotor w jedną stronę to koszt ok. 35 Euro. W większości przypadków taksówki są wyposażone w taksometry, ale przed dłuższą podróżą dobrze ustalić z kierowcą cenę zanim się na nią zdecydujemy. Postoje taksówek łatwo zauważyć, jest ich wiele, a w miejscowościach turystycznych znajdują się niemal na każdym dużym skrzyżowaniu.
Można również zamówić taksówkę z wyprzedzeniem. Ja korzystałam z firmy RED Taxi Montenegro, która uznawana jest za bardzo wiarygodną i jedną z najlepszych w kraju. Na ich stronie można zamówić taksówkę, wypełniając formularz on-line, po czym firma skontaktuje się z wami z potwierdzeniem ceny i miejscem odbioru. Przed podróżą, klienci dostają również informacje na temat kierowcy oraz numer rejestracyjny pojazdu. Na stronie znajduje się również cennik. Za przejazd płaci się bezpośrednio u kierowcy tylko gotówka.
Poniżej kilku rekomendowanych przewoźników, ich region działania i numery kontaktowe
Red Taxi (Budva, Podgorica, Tivat i Kotor)
- Podgorica +382 069 034 892; +382 067 319 714, Viber +382 068 0 19714
- Kotor Viber / WhatsApp +382 67 248 588; +382 67 019 719
- Tivat Viber / WhatsApp +382 67 254 800; +382 67 019 729
Djir Taxi (Tivat i Kotor)
- Kotor: Viber +382 67 019 737
- Tivat: Viber +382 67 019 777
Happy Taxi (Budva)
- Budva: Viber +382 68 590 222; +382 69 019 515
Rower
Od niedawna, do Czarnogóry weszła firma Nextbike, oferująca możliwość wypożyczania roweru już w 25 krajach. Na razie pierwsze wypożyczalnie rowerowe powstały tylko w Budvie. Każdy posiadacz aplikacji Nextbike, może wypożyczyć tam rower. Cena za 30 min podróży wynosi 1 Euro, za cały dzień opłata wynosi 9 euro. Więcej o zasadach dotyczących rejestracji i wypożyczenia roweru, oraz o lokalizacji stacji w Budvie można znaleźć na stronie Nextbike Czarnogóra.
Przydatne aplikacje
Zamawiając taxi lub inne usługi w Czarnogórze dobrze mieć zainstalowane aplikacje, które w tym regionie są popularne i często używane. Jedną z nich jest VIBER. To aplikacja, za pomocą której można zadzwonić lub czatować z użytkowaniem, bez opłat. Nie ma potrzeby zakupu karty SIM, wystarczy połącznie z WIFI.
Niektórzy korzystają również z WhatsApp, ale ta aplikacja używana jest głównie przez młodych kierowców tylko.
Google Translate może wam pomóc w sytuacji, w której kierowca nie będzie posługiwał się językiem angielskim. W aplikacji watro wybrać język Chorwacki lub Serbski (nie ma Czarnogórskiego), aby dokładnie wyjaśnić kierowcy, gdzie chcemy dojechać.
Lotniska
W Czarnogórze są dwa lotniska w Podgoricy i w Tivat. Od niedawana z Polski mamy bezpośrednie połączenie lotnicze z Podgoricą, gdyż lata tam LOT. Czas podróży z Warszawy to niecałe 2 godziny. Transfer autobusem z Podgoricy do miejscowości nadmorskich (Budva, Petrovac) może zając między 1,5 a 2 godziny.
Wielu turystów przylatuje również na lotnisko w Dubrowniku (Chorwacja), które oddalone jest od granicy z Czarnogórą o 40 km. Podróż z Dubrownika do Budvy to ok. 2,5 -3 godziny.
Do Czarnogóry można również dostać się statkiem z Włoch: z Bari i Ankony.
Język
Na terenie Czarnogóry językiem urzędowym jest język czarnogórski, który wywodzi się z języka serbsko-chorwackiego, należącego do grupy języków południowosłowiańskich. Ze względu na duże podobieństwa do języka polskiego, w dużym stopniu jest on dobrze rozumiany przez Polaków. W Czarnogórze obowiązują dwa alfabety: łaciński i cyrylica. Język łaciński jest jednak używany przy zapisie nazw ulic, na drogowskazach, przy zapisie nazw miast, czy menu w restauracjach, więc nie ma problemu z czytaniem tego zapisu. Zapis w cyrylicy nie oznacza, że jest to język rosyjski, chociaż znajomość tego języka pomaga w prawidłowym czytaniu takiego zapisu.
W miejscowościach turystycznych, w hotelach i restauracjach można również porozumiewać się językiem angielskim, niemieckim czy rosyjskim.
Co jeszcze warto sprawdzić przed wyjazdem?
Przed wyjazdem do Czarnogóry warto odwiedzić stronę dyplomacja/czarnogóra, na której można znaleźć najświeższe informacje dotyczące bezpieczeństwa w kraju, wymaganych dokumentów, wiz czy pozwoleń. Warto również odwiedzić stronę rządową Czarnogóry, na której można znaleźć najbardziej aktualne zasady dotyczące wjazdu i podróżowania po kraju.
Dla osób, które na wjazd do Czarnogóry potrzebują wizę, lub deklarację zdrowia, polecam odwiedzić stronę ivisa.com/montenegro*, na której można uzyskać pomoc przy składaniu i procesowaniu potrzebnych dokumentów.
Czarnogóra – pozostałe moje wpisy
Zapraszam również do zapoznania się z moimi pozostałymi wpisami na temat Czarnogóry:
- Budva główne atrakcje miasta
- Czarnogóra w obiektywie
- Kotor – perła w koronie Czarnogóry
- Petrovac na Moru, Czarnogóra
*linki do oferty z firmy iVisa są partnerskie