Stambuł – jak poruszać się po mieście? Jeśli planujesz odwiedzić Stambuł, możesz chcieć wiedzieć, jaki jest najlepszy sposób na poruszanie się po mieście. Czy taksówka jest najlepszą dostępną opcją? Czy korzystanie z transportu publicznego jest trudne? Gdzie kupić bilety i jak je skasować? Czy korzystanie z metra i tramwaju jest bezpieczne? Jak dostać się z lotniska do centrum miasta? Odpowiedzi na wszystkie te pytania znajdziesz w poniższym poście. Przeczytaj go do końca, a dowiesz się więcej na temat transportu publicznego oraz jak z niego korzystać.
Stambuł – kulturowa stolica i największe miasto w Turcji
Stambuł, to miasto łączące Europę z Azją. Zderzają się tu tradycyjne wartości z nowoczesnością, a świeckość przeciwstawia się politycznej islamizacji kraju. O Stambule mówi się, że spotyka się tu Wschód z Zachodem. Mimo, że administracyjna stolica kraju znajduje się w Ankarze, to Stambuł uważany jest za kulturową, handlową i finansową stolicę Turcji.
Dzisiaj Stambuł jest jednym z największych miast świata i najludniejszym miastem w Europie. Według oficjalnych statystyk mieszka tu ok. 16 mln osób, ale nieoficjalnie mówi się, że jest ich tu ponad 24 mln.
Krótki rys historyczny
Miasto ma długą i barwną historię. Zostało założone przez Greków w roku 660 p.n.e. jako Bizancjum, w roku 330 n.e. stało się Konstantynopolem. Po najazdach rzymskich, obleganiu przez Arabów, po zdobyciu i złupieniu przez Krzyżowców (w latach 1204 – 1261) oraz po handlowych wizytach kupców z Wenecji i Genui – pod koniec XIV wieku do bram miasta przybyli Osmanowie. Miasto zostało zdobyte przez Turków w roku 1453 i od tego czasu, aż do XX wieku – było stolicą Imperium Osmańskiego. W roku 1517, kiedy Osmanowie zdobyli Egipt – do Konstantynopola został przeniesiony kalifat co sprawiło, że miasto stało się centrum islamskiego świata.
Po pierwszej wojnie światowej, w roku 1919 do miasta wkroczyły wojska alianckie. Doprowadziły one do zlikwidowania sułtanatu oraz rozwiązania kalifatu w roku 1922. Republika Turecka została proklamowana w roku 1923, a jej pierwszym prezydentem został Mustafa Kemal Atatürk – nazywany „ojcem Turków”. W tym samym roku przeniesiono stolicę do Ankary. W roku 1930 miasto zostało oficjalnie nazwane Stambułem dla potrzeb kontaktów międzynarodowych.
Geografia miasta
Stambuł położony jest nad cieśniną Bosfor i morzem Marmara. Zachodnia część miasta znajduje się w Europie, a wschodnia – w Azji. Miasto tworzą trzy części: część azjatycka, półwysep po stronie europejskiej na południe od Złotego Rogu oraz dzielnica Galata z tzw. Nowym Miastem. W części europejskiej znajdują się instytucje handlowe oraz siedziby międzynarodowych firm, zaś część azjatycka ma bardziej charakter dzielnicy mieszkaniowej.
Obszar półwyspu zajmują dwie dzielnice: Eminönü oraz Fatih, otoczone Morzem Marmara oraz Bosforem. Obie dzielnice znajdują się w miejscu XV-wiecznego Konstantynopola. To tutaj, w pierwszej kolejności ruszają wszyscy turyści, aby podziwiać największe „perełki” miasta: Pałac Topkapı, Meczet Sultanahmet (tzw. Błękitny Meczet) oraz muzeum Hagia Sofia.
Na północ od Złotego Rogu znajdują się historyczne dzielnice Beyoğlu i Beşiktaş, z pałacami sułtańskimi (pałac Dolmabahce) i przepięknymi willami: Ortaköy, Bebek położonymi nad brzegiem cieśniny.
Jak poruszać się po mieście
Taksówka
W Stambule byłam już ponad 20 razy i do tej pory – zawsze korzystałam z taksówki. Przyjeżdżając tu służbowo, sama – nigdy nie czułam się wystarczająco pewnie, żeby spróbować skorzystać z komunikacji miejskiej. Wbrew moim wcześniejszym doświadczeniom, w porównaniu z komunikacją miejską – okazało się, że podróż taksówką nie należy ani do szybkich, ani do tanich ani do bezpiecznych.
- Podróż taksówką nie jest szybka, ponieważ słowo „korek uliczny” w Stambule nabiera zupełnie nowego znaczenia. Można tu utknąć w korku na długie godziny i nigdy nie wiadomo, kiedy się zacznie, ani jak długo będzie trwał. Często zdarza mi się wyglądać przez hotelowe okna późno wieczorem i widzieć, że korki na ulicach Stambułu są również po 22.00.
- Jazda taksówką nie należy również do tanich, z dwóch powodów: na lotnisku w Stambule łatwo ulec namowom lokalnych taksówkarzy, którzy będąc niezrzeszonymi w korporacji, jeżdżą bez włączonych liczników i bez ustalonych z góry cen. Można więc usłyszeć wysoki rachunek do zapłaty, znacznie wyższy niż w legalnych taksówkach. Również z powodu korków, taksówkarze często jadą „objazdem” – wg. zasady „byle do przodu”, co powoduje, że nasza droga do hotelu wydłuża się a rachunek na liczniku jest wyższy niż powinien.
Jazda taksówką – moje osobiste obserwacje
Na koniec warto również wspomnieć, że jazda taksówką nie jest również bezpieczna. I nie chodzi tu o fakt, że samotna kobieta może czuć się niepewnie w taksówce z obcym mężczyzną nie mówiącym po angielsku. Nie, tu raczej mam na myśli stan techniczny samochodów oraz umiejętności praktyczne samych kierowców. Jak opisać to krótko? Taksówki są mocno zdezelowane i wiekowe, często nie działają w nich pasy bezpieczeństwa (czasami ich tam nie ma), czasami nie domykają się drzwi lub okna. Sami kierowcy prowadzą w sposób dosyć oryginalny: zawsze trzymają telefon przy uchu i przez całą drogę (czasami 1,5 godziny) rozmawiają przez telefon. Drugą ręką wykonują wszelkie pozostałe manewry: trzymają kierownicę, zmieniają biegi i regularnie wciskają klakson.
Pod względem temperamentu porównałabym to do stylu jazdy Włochów, jednak tutaj wydaje mi się, że nie obowiązują żadne zasady z wyjątkiem jednej – „kto pierwszy ten lepszy”. To co dzieje się na ulicach miasta i to jak kierowcy prowadzą tu auta – trzeba zobaczyć i usłyszeć, aby zrozumieć. Niemniej jednak ja sama nigdy nie odważyłabym się prowadzić samochodu w tym mieście, bo wiem, że nie umiałabym włączyć się do ruchu ani w nim przetrwać…
Należy również pamiętać, że niemal w żadnej taksówce nie można zapłacić za przejazd kartą płatniczą, gdyż kierowcy nie posiadają terminali płatniczych. Na międzynarodowym lotnisku Atatürk, znajdują się bankomaty oraz kantory wymiany walut, warto z nich skorzystać zanim wsiądziemy do taksówki, żeby nie było potem niespodzianki.
Komunikacja miejska
Transport publiczny – wbrew moim wcześniejszym obawom – ma same plusy. Jest szybki, tani, wygodny, nowoczesny i bezpieczny. Wymieniłam same plusy, bo jedynym minusem jest fakt, że nie wszędzie da się dojechać metrem czy tramwajem, a jazdy autobusem jeszcze nie opanowałam. System autobusów miejskich (IETT oraz Otobüs A.Ş. Bus Fleet) nadal wydaje mi się dość skomplikowany. Na szczęście dla turystów odwiedzających miasto: metro i tramwaj wystarczą w zupełności.
Istanbul Kart
Na początek warto zaopatrzyć się w Istanbul Kart – rodzaj uniwersalnej karty miejskiej. Najlepiej kupić ją zaraz po przyjeździe. Na lotnisku Atatürk, przed wejściem na stację metra stoją automaty biletowe w których można kupić kartę. Sama karta kosztuje 10 TL (ok. 8 zł) i jest to opłata bezzwrotna. Po kupieniu karty należy ją naładować, gdyż jest to karta przedpłacona (pre-paid). Najpierw trzeba zasilić konto na karcie, dopiero potem można z niej skorzystać. Automaty do ładowania kart stoją niemal na każdej stacji metra i na każdym przystanku tramwajowym, więc ta opcja jest bardzo wygodna do regularnego korzystania. Przechodząc przez bramkę w metrze lub na przystanku tramwajowym, czytnik pokaże nam jaki nam pozostał limit na koncie karty, będziemy więc wiedzieli, kiedy należy ją doładować. Automaty przyjmują tylko banknoty o nominałach 5, 10 i 20 TL.
Warto też zaznaczyć, że na jednej karcie może jeździć kilka (do 5) osób jednocześnie. Posiadacz karty musi stać przy bramce i wpuszczać poszczególne osoby, do wyjścia z metra / tramwaju karta nie jest potrzebna, gdyż bramki otwierają się automatycznie. Jest to zatem idealna forma dla par podróżujących razem lub rodzin z dziećmi. Karta jest wielkości standardowej karty płatniczej, więc wygodnie jest ją nosić w portfelu.
Transport morski
Łodzie przemierzają cieśninę Bosfor od niepamiętnych czasów. Może trudno w to uwierzyć, ale do 1973 roku (kiedy wybudowano pierwszy most na Bosforze), był to jedyny możliwy środek transportu między europejską i azjatycką częścią miasta. Dzisiaj, pomimo trzech mostów oraz metra przejeżdżającego pod cieśniną – statki są nadal bardzo popularnym środkiem transportu miejskiego. Korzystają z niego nie tylko mieszkańcy miasta, ale również turyści, którzy podróż statkiem po Bosforze uważają za atrakcję samą w sobie.
Największy operator promowy w Stambule, Istanbul Sea Buses (İDO), dysponuje promami pasażerskimi i samochodowymi i oferuje m.in. podróże do portów po obu stronach Bosforu. W roku 2011, miasto zdecydowało się powierzyć zarządzanie przedsiębiorstwem prywatnej firmie (IDO) na okres 30 lat.
Kolejna mniejsza firma promowa, Turyol, zapewnia częste połączenia m.in. na trasach od Eminonu, Kabatas i Karaköy do portów w Uskudar, Haydarpasa i Kadikoy.
W Stambule znajduje się obecnie 50 pasażerskich przystani promowych, z których 37 jest czynnych przez cały rok. W okresie miesięcy letnich – dziennie, na wodach cieśniny Bosfor odbywa się ok. 600 podróży pasażerskich, obsługiwanych przez 28 statków. Obecnie istnieją 3 rodzaje promów w Stambule: Sea Busses (İDO) – głównie są to katamarany, Vapur (podmiejskie promy) oraz prywatne łodzie motorowe.
Transport morski należy do zintegrowanego transportu miejskiego Stambułu i można z niego korzystać będąc posiadaczem kary miejskiej – Istanbul Kart (o której pisałam wcześniej).
Metro
Obecnie w mieście jest 6 linii metra (koniec 2018 roku). Linia 1, 2 ,3 i 6 znajdują się po europejskiej stronie miasta, a linia 4 i 5 po stronie azjatyckiej.
M1A/M1B (linia czerwona)
M1A jedzie z nieczynnego już lotniska Ataturk do dzielnicy Yenikapi. Linia ta była pierwszym szybkim systemem tranzytowym w Stambule. Dzięki niej można dostać się m.in. do dworca autobusowego. Całkowity czas podróży zajmuje 35 minut. W godzinach szczytu metro kursuje co 2,5 minuty. M1B (rozszerzenie linii czerwonej) jedzie z Yenikapi do Kirazli / Bagcilar. Rozszerzenie linii M1B jest realizowane wspólnie z linią M1A między stacjami Yenikapi i Coach Terminal (dworzec autobusowy). Dzięki tej linii można dostać się do linii metra M3 Kirazli-Olimpiyat-Basaksehir.
M2 (linia zielona)
M2 prowadzi z Yenikapi do Haciosman. Dzięki tej linii możesz dotrzeć m.in. do Taksim i Levent (biznesowej części miasta). Cała podróż trwa 27 minut.
M3 (linia niebieska)
Linia M3 prowadzi z Kirazli do Olimpiat i korzystają z niej głównie miejscowi mieszkańcy, gdyż na jej trasie znajdują się przede wszystkim dzielnice „sypialnie”. Na trasie znajduje się 11 stacji, cała trasa przejazdu trwa 20 minut.
M4 (linia różowa)
Linia M4 łączy dzielnice położone po stronie azjatyckiej miasta. Prowadzi z Kadikoy do Tavsantepe. Cała linia została zbudowana pod ziemią, łącznie z obszarem magazynowym i warsztatowym. Na trasie jest 19 stacji, a cała podróż może zająć nawet 65 minut, ze względu na duże odległości pomiędzy stacjami. Używana tylko przez lokalnych mieszkańców.
M5 (linia fioletowa)
Ta linia metra została uruchomiona całkiem niedawno, pod koniec 2017 roku. Linia M5 jest drugą linią metra po stronie azjatyckiej i jest pierwszą linią metra bezobsługową w Turcji. Na trasie przejazdu znajduje się 16 stacji, ale tylko część z nich jest obecnie dostępna, więc aktualnie podróż zajmuje tylko 27 minut. Na trasie linii M5 nadal trwają prace budowlane. Docelowo plany zakładają, że linia metra M5 zostanie przedłużona do dzielnicy Sultanbeyli oraz na lotnisko Sabiha Gokcen. Może się tak zdarzyć dzięki planom rozwoju zintegrowanego transportu szynowego w tym regionie miasta.
M6 (linia beżowa)
Linia ta zapewnia dostęp pasażerom jadącym do Uniwersytetu Bogazici. Została zbudowana przy użyciu metody „New Tunneling Method” (NATM) jako pojedynczy tunel. Metro zbudowane na systemie jednoszynowym. Na trasie znajduje się tylko jeden pociąg (obsługujący oba kierunki) i 4 stacje, a cała podróż trwa 7 minut.
M11 (nowa linia)
Ta linia jest nadal w budowie. Planowane otwarcie nastąpi pod koniec 2019 r. Linia M11 połączy nowy port lotniczy w Stambule z dzielnicą Levent (najbardziej komercyjną). Linia M11 będzie miała tylko 9 stacji rozmieszczonych w dużej odległości od siebie. Długość linii M11 wyniesie ponad 37 km, ale całkowita podróż zajmie ok. 30 minut.
Stambuł transport – co jeszcze warto wiedzieć na temat metra
- Oficjalna mapa komunikacji miejskiej w Stambule pokazuje zintegrowany system kolejowy w Stambule. Znajdziemy na niej: metro, tramwaj, kolejkę linową, zabytkowy tramwaj, metro „Tunnel”, kolejki linowe, linie Marmaray i metrobus.
- Metro w Stambule kursuje od 6.00 rano do północy. W godzinach szczytu pociągi odjeżdżają co 2,5 do 5 minut.
Jak dostać się do głównych atrakcji w mieście?
Tramwajem T1 można dojechać do niemal wszystkich najważniejszych atrakcji w mieście. Na trasie przejazdu znajdują się: Grand Bazaar, Meczet Sulejmana i muzeum Hagia Sofia, Pałac Topkapi, zabytkowy dworzec kolejowy Sirkeci, Most Galata, dzielnica Karaköy oraz Pałac Dolmabahce.
Z tramwaju linii T1 można również przesiąść się do linii metra M2 (jadącej do biznesowej części miasta), do pociągu linii Marmaray (przejeżdżającym pod Bosforem na stronę Azjatycką), czy w końcu do kolejki podziemnej (Funicular) – linia F1.
Przyszłość transportu szynowego w mieście
W przypadku Stambułu warto również zauważyć, że obecnie w mieście kontynuowany jest wielki projekt budowlany, pod hasłem „Metro everywhere” („Metro w każdym miejscu”). Aby podkreślić w jakim tempie odbywają się tu prace budowlane, podaję kilka krótkich faktów:
- Przed rokiem 2004 w mieście było zaledwie 45 km linii metra
- Obecnie (rok 2018) jest ich ponad 160km
- W roku 2019 planuje się, że metro będzie rozciągać się na trasie 355 km
- Po roku 2019 ma być ich już ponad 1100 km.
Stambuł transport – ciekawostki
Historyczne tramwaje
Nostalgiczne tramwaje (nostalgic tramways) – to dwie zabytkowe linie tramwajowe w mieście. Jedna z nich znajduje się po europejskiej stronie (Taksim-Tünel) – linia T2. Druga linia jest po stornie azjatyckiej (Kadıköy-Moda) – linia T3. Dawniej po mieście jeździły konne tramwaje. Wraz z rozwojem i modernizacją Stambułu – konne tramwaje zostały w końcu zastąpione wagonikami elektrycznymi. Najbardziej rozwinięta sieć tramwajowa w mieście była w roku 1956. Szybki rozwój miasta i dość chaotyczna zabudowa spowodowały, że w roku 1966 zdecydowano się wycofać tramwaje z miasta. W zamian za to skoncentrowano wszystkie drogowe inwestycje na rozbudowie autostrad. Z biegiem czasu okazało się jednak, że zatłoczone ulice potrzebują zmodernizowanej sieci komunikacji miejskiej. Po 24 latach – tramwaje znów wróciły na ulice Stambułu.
W roku 1990 postanowiono przywrócić zabytkowy tramwaj na ulicę İstiklal Caddesi („Aleja Niepodległości” w dzielnicy Taksim), aby sprawdzić potencjał takiego transportu. Ogromne zainteresowanie tramwaj wzbudził głównie wśród turystów, co sprawia, że codziennie oblegają go tłumy chętnych na przejażdżkę. Sukces linii tramwajowej był jednak na tyle duży, że w latach 1992 oraz 2007 na ulice Stambułu wyjechały nowoczesne tabory tramwajowe. Zmiana ta nastąpiła zarówno po europejskiej jak i po azjatyckiej stronie miasta (linia T1, T3 i T4).
Podróż tramwajem wzdłuż ulicy İstiklal Caddesi trwa dość krótko. Cała podróż zajmie nam od 10 do 20 minut w zależności od natężenia ruchu na trasie przejazdu. Na trasie jest jedynie 5 przystanków. Podróż odbywa się niemal w „ślimaczym” tempie, gdyż tramwaj przejeżdża przez środek popularnej ulicy handlowej, zamienionej w deptak dla spacerowiczów. Tramwaj jedzie dość wolno i cały czas dzwoni, żeby móc utorować sobie drogę i móc przejechać. Warto z tej atrakcji skorzystać lub przynajmniej obejrzeć tramwaj z zewnątrz.
Kolejka linowa Tünel
Podziemna kolejka linowa Tünel. Jest to najstarsza linia metra w kontynentalnej Europie i druga na świecie po Londynie. Kolejka uruchomiona została po praz pierwszy w roku 1875 i nieprzerwanie jeździ do dnia dzisiejszego. Tunel ma 573 m długości i różnicę wysokości 60 metrów pomiędzy stacją Karaköy i Tünel Square. Podróż kolejką trwa ok. 1,5 minuty. Dziennie korzysta z niej ok. 15 tyś osób, w tym często turyści. Dawniej wagoniki napędzane były parą wodną, jednak po modernizacji w 1971 roku, obecnie zasilane są elektrycznie. Jest to niewątpliwie ciekawa atrakcja, którą warto odwiedzić.
Zarówno w zabytkowym tramwaju jak i w podziemnej kolejce miejskiej za przejazd można płacić za pomocą Istanbul Kart.
Jak dojechać z / na nowe lotnisko IST w Stambule
Sprawdź mój inny wpis, w którym wskazuje możliwości zarówno transportem publicznym jak i zoragnizowanym prywatnym.
Internet – jak nie stracić majątku na telefon w kraju, w którym nie działa roaming
W Turcji niestety roaming nie działa. Trzeba się zatem liczyć z faktem, że z Internetu będziemy mogli skorzystać tylko w hotelu albo w kawiarenkach internetowych. A co jeśli chcemy skorzystać z Internetu po wyjściu z hotelu. Kiedy chcemy włączyć GPS, sprawdzić adres, sprawdzić godziny pracy muzeum, dowiedzieć się jak dojechać w wybrane przez nas miejsce? A co jeśli będziecie chcieli zamówić Ubera (tak, Uber działa w Turcji) albo sprawdzić numer do korporacji taksówkowej? Ja mam swój patent na takie sytuacje. Przetestowałam go w Japonii, w Korei Południowej oraz w Europie, kiedy jeszcze nie mieliśmy zintegrowanych przepisów unijnych.
Zawsze, kiedy mam taką potrzebę – szukam, czy jest możliwość wypożyczenia Internetu kieszonkowego – tzw. pocket WI-FI. To małe przenośne urządzenie, do którego można podłączyć do 5 urządzeń jednocześnie.
W Turcji jest obecnie kilka firm na rynku, które oferują tego typu usługi. Ja osobiście nie korzystałam z żadnej z nich, ale dajcie znać i podzielcie się swoim doświadczeniem, jeśli skorzystacie z firmy godnej polecenia. Poniżej kilka propozycji.
W cenę najczęściej wliczone jest:
- Internet 4 G
- możliwość podłączenia do 5 urządzeń jednocześnie
- nieograniczony i bezpieczny internet
- zakres – cała Turcja
- mały rozmiar urządzenia pozwala mieć go zawsze przy sobie
Co najważniejsze, po złożeniu zamówienia – urządzenie Wi-Fi zostanie dostarczone do wskazanego przez was hotelu. Urządzenie będzie dostarczone z kablem do ładowania oraz kodem zabezpieczającym połączenie. W dniu wyjazdu wystarczy, że urządzenie włożycie w tą samą kopertę, w której je dostaliście i zostawiacie w recepcji hotelu. Nie trzeba tego nigdzie wysyłać, nie trzeba nigdzie odwozić. Niektóre firmy proszą o odesłanie urządzenia pocztą, co w praktyce oznacza wrzucenie urządzenia w oryginalnej kopercie do skrzynki na listy.
Co zobaczyć w Stambule?
Chcesz wiedzieć więcej? Co zobaczyć, gdzie pojechać, jakie są tajemnice tego miasta? Sprawdź mój kolejny wpis na temat tego, co warto zobaczyć w mieście i co ciekawego ja w nim odkryłam. Tu znajduje się link do wpisu pt. „Stambuł – tajemnice miasta„.
Zachęcam również do przeczytania pozostałych moich wpisów o Stambule, Kapadocji i Turcji